Malezyalı Proton, Saab, BMC ve İngilizler işin içinde ama…
Kimseden ses yok!
Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Fikri Işık’ın ‘Çalışmalarda ikinci faza geldik’ diye açıkladığı yerli otomobil projesiyle ilgili tek bildiğimiz gerçek işin içinde TÜBİTAK’ın olması. Onun dışında hangi şirketlerin destek verdiği, kimlerle geliştirildiği, tasarımını kimin yaptığı, hangi şirketlerin tecrübelerinden yararlanıldığı gizemini koruyor. Yıllardır otomotiv editörlüğü yapan biri olarak bu konuda uzun zamandır kafa yoruyor, yerli otonun ipuçlarını bulmaya çalışıyorum. Çünkü 5-6 ayda geliştirilip prototipleri ortaya çıkmış yepyeni bir otomobil varsa bunun arkasında muhakkak birileri olmalı. TÜBİTAK tek başına oturup teknolojisini geliştirse bile büyük bir endüstriyel ürün olan otomobili tek başına yapamaz. Birçok alanda destek alması gerekiyor. İşte bu noktada projeye yakın bazı kaynaklardan elde ettiğim bilgiler açıkçası kafamdaki bazı soru işaretlerinin ortadan kalkmasını sağladı. Tahmin ettiğim gibi bu işte birden çok ortak var ve yerli otonun nasıl bu kadar kısa sürede prototip aşamasına geldiği anlaşılıyor. Aksi takdirde dünya devleri ellerinde tüm ‘know-how’ ve altyapıya rağmen iki yılda yeni bir otomobil geliştiriyorsa, sadece TÜBİTAK’ın hem de çok kısa sürede bunu yapması düşünülemezdi. Şimdi önce bu şifreleri alt alta yazıp daha sonra detaylarını aktaraca ğım.
İlginizi çekebilir
Adım adım ipuçları
1) Yerli oto projesinin muhtemel ortakları arasında TÜBİTAK’la birlikte Malezyalı Proton, BMC ve İngiliz tasarım firması Frezer-Nash’ın yer aldığı iddia ediliyor. Bunları bir çok yerden teyit ettim ve aynı isimler karşıma çıktı.
2)Bu dört ortağın, yaklaşık üç yıl önce iflas edip, Çinlilerin bünyesine giren İsveçli Saab’ın geçtiğimiz yıl 9-3 modeli üzerinde geliştirdiği elektrikli araç prototipi üzerinde çalıştıkları söyleniyor. Hatta bir iddiaya göre Saab’ın üretim hattını da Türkiye’de kurmak için çalışma yaptıkları söyleniyor.
3) Dört ortaklı grubun halen zorda olan Saab’ı alarak yerlihibrit ve sonrasında elektrikli aracı tanıtmak üzere çalıştığı da iddia ediliyor. Ortaklık yapısı hakkında ise herhangi bir ipucu yok. ‘Saab’ detayını Hürriyet Ankara Bürosu muhabirlerinden Erdinç Çelikkan, TÜBİTAK’a sordu. Ne hayır ne de evet dediler. Yani sessiz kaldılar. Bunun ne anlama geldiği aslında ortada.
4) Bakan Fikri Işık’ın kısa zamanda açıklayacağız dediği araçlardan dört tanesi şu anda TÜBİTAK’ın İzmit tesislerinde test ediliyor. Sadece mevcut araç ve teknolojisi üzerinde inceleme yapan TÜBİTAK’tan ‘proje sıfırdan geliştiriliyor’ gibi göstermesi istendiği de iddia ediliyor.
5) Aselsan’ın da bu işin içine çekilmeye çalışıldığı ancak kurumun hem kendi geliştirdiği bir teknoloji olmaması hem de eski bir teknoloji olması nedeniyle buna dahil olmak istemediği de gelen haberler arasında. Yapılan incelemeler sonucunda Aselsan ve TÜBİTAK’ta bazı yetkililerin bunun gerçek anlamda yerli otomobil olarak anılamayacağını söyledikleri de belirtiliyor. Ama bunların sadece projeye yakın kulislerde konuşulan iddialar olduğunun altını çizmem lazım.
PROTON
İlk sinyali Işık verdi
‘Yerli otomobil’ projesinde yer alan Malezyalı Proton’la ilgili aslında ilk işareti şubat ayında Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Fikri Işık vermişti. Malezya ziyareti çerçevesinde Proton’u ziyaret eden Işık’ın o dönem görüşmesinde yerli otomobilin de konuşulduğu basına yansımıştı. Işık, Malezya’nın otomobil üretimine ilişkin deneyimlerini gözlemlediklerini açıklamıştı. Unutanlar için Malezya’nın “yerli otomobil” markası olarak ün yapan Proton, 2012’de Türkiye’de bir otomotiv şirketiyle üretim görüşmeleri yaptığını açıklamış ve ileriki aşamada Türkiye için “yerli otomobil” projesi üzerinde de çalışmak istediklerini bildirmişti. Açıklamayı, Proton’un kurucusu eski başbakan Mahathir Muhammed yapmıştı. Proton, daha önce de İran ve Türkiye’nin dahil olacağı, “İslam dünyasına özel” otomobil geliştirilmesi girişimlerinde bulunmuş, daha sonra bu projeden çekilmişti. Proton, son olarak Endonezya’nın muhtemel “yerli otomobil” projesine destek olmak amacıyla bu ülkeyle bir iyi niyet anlaşması imzalamıştı. Anlaşmayla Proton, Endonezyalı bir şirketle projenin fizibilitesi ve muhtemel işbirliği alanları konusunda çalışacak. Bu çalışmanın altı ayda tamamlanması bekleniyor.
SAAB
Nihat Ergün hiç istemedi
1945 yılında kurulan İsveçli Saab, 1990 yılında Amerikan General Motors’un (GM) bünyesine girdi. 2000 yılında GM, Saab’ı Hollandalı spor otomobil üreticisi Spkyker’a sattı. Ancak şirket 2011 yılında iflas etti. O dönem Saab’ı almak Türk şirketlerin de radarına girmiş ancak fizibl olmadığı gerekçesiyle vazgeçilmişti. Eski Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Nihat Ergün, o dönem Saab’ın alınmasına ve yerli oto projesine dahil edilmesine ısrarla karşı çıkmış, “Saab’ı bir marka olarak alıp bunu bir avantaja dönüştürmek isteyen firmalarımızın konuyu iyi incelemeleri ve buzdağının altında ne olduğunu da görmeye çalışmaları lazım. Belki şu andaki iflas sürecindeki bilinirliği, üretim sürecindeki bilinirliğinden daha fazla oldu. Yani markalaşma yolunda bilinirlik önemliyse, iflas eden bir şirket olarak bilinmesi daha ön planda oldu” açıklamasını yapmıştı. Yani bırakın yerli otoya dahil edilmesini, Türk şirketlerin almasını bile istememişti.
Sonuçta dünyada pek alıcı bulamayan Saab’ı 2012 yılında 460 milyon dolara Çinli National Electric Vehicle Sweden (NEVS) aldı. Ancak üretimi Çin’e kaydırmasına rağmen istediklerini yapamayan şirket geçen yıl iflas koruma talebinde bulundu. NEVS, daha sonra iki Çin merkezli şirkete yüzde 30 hisseyi 200 milyon dolara sattı. Ama buna rağmen Çin’deki üretimler ayda 40 aracı geçemedi. Yani anlayacağınız Saab şu anda hala çok zor durumda ve Türkiye’de yerli otoya dahil olması muhtemel. Çünkü ellerinde 2014 yılında 9-3 modeli üzerine geliştirildikleri elektrikli oto prototipleri var ve bunlar önemli bir know-how.
BMC
Sancak’ın amacı milli markaydı
ÇUKUROVA Holding bünyesinde yer alan ancak borçları nedeniyle Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu’nun (TMSF) el koyduğu zırhlı araç ve kamyon üreticisi BMC’yi geçtiğimiz yıl Ethem Sancak’ın sahibi olduğu Es Mali Yatırım ve Danışmanlık şirketi 751 milyon liraya satın aldı. ES Mali Yatırım Danışmanlık Şirketi, tek başına girdiği BMC ihalesini kazanan taraf olmuştu. O dönem ihaleyle ilgili birçok spekülasyonlar yapılmış, BMC’nin tüm borçlarının TMSF tarafından üstlenildiği bildirilmişti. Daha sonra Sancak, sermaye artırımına giderek BMC’ye Katarlıları da yüzde 50 ortak etmişti. Zaten TMSF’nin ihalesinin ardından Ethem Sancak, BMC ile Katar devletinin de ilgilendiğini belirterek, “Onlarla görüşmelerimiz devam ediyor. O ortaklıkla beraber, finansmanı da çözeceğimiz bir model geliştiriyoruz. Kesinleşince duyuracağız” demişti. Bugüne kadar birçok kez maddi sıkıntıları ile gündeme gelen BMC şirketinin, halen kazandığı birçok otobüs ihalesi de bulunuyor. BMC şirketi aynı zaman da TSK’nın yeni aracı olan Kirpi, kamyon ve otobüs gibi zırhlı araç ihtiyaçlarını da karşılıyor. 2009’da yapılan anlaşma gereği TSK’ya tesim edilecek 190 araçlık hazır sipariş listesi bulunuyor. Ethem Sancak, yerli otomobil projesiyle ilgili olarak da daha önce bir çok beyanat vermişti. Sancak, “Türkiye neredeyse 1 milyon otomobil üretiyor ama bir milli markası yok. Zaman zaman politikacılarımız ve ülkeyi yönetenler bu konuyu dillendiriyor ve girişimcilerimize çağrılar yapıyorlar. ‘Yok mu babayiğit?’ diyorlar ve bir başkası ‘bu deliliktir’ diyor. Belki buradan hareketle ‘milli marka oluşturabilir miyiz’ gibi bir niyetimiz var. BMC sektörde işgal ettiği yer itibariyle savunma sanayinde önemli bir yere sahip. Bu firmanın dağılmasını engellemek, toparlamak ve kendi alanında bu coğrafyada iyi bir savunma sanayi markası haline getirmek gibi bir niyetimiz var” demişti.
Yerli otomobilin altındaki gerçek
Türkiye’nin üzerinde çalıştığı ‘yerli otomobil’in Saab’ın geçtiğimiz yıl tanıttığı prototipinin üstünde geliştirildiği iddia ediliyor. Peki neydi o proje? Hatıryanlar vardır, Saab geçtiğimiz yıl ağustos ayında, Çinli sahibi NEVS’in bünyesinde geliştirdiği elektrikli prototipini tanıtmıştı. Saab 9-3 modelinin çatısı kullanılarak geliştirilen elektrikli prototip 200 kilometre menzile sahip. 140 beygir gücünde elektrik motoruna sahip araç 0’dan 100 km’ye 10.0 saniyede ulaşırken, 120 km/s maksimum hıza sahip. NEVS şirketine geçen yıl ortak olan Çinli pil şirketlerinin de desteğiyle geliştirilen projeden ilk etapta 200 adet üretilip testlerinin yapılması planlanıyordu. Saab, bu projeyle birlikte çıkışa geçmeyi hedefliyordu. Ama işler beklendiği gibi olmadı.
Emre Özpeynirci
Son yorumlar